Rioja, de stille revolutie
Rioja, de stille revolutie
Dat er ware een revolutie gaande is op wijngebied in Spanje dat is al lange tijd duidelijk. Maar de stille revolutie die gaande is in Rioja is ongekend en spannend bovendien. We hebben het dan over wijnen en producenten die zelfs voor velen die in Rioja wonen vrijwel onbekend zijn. Producenten en wijnen die de enorme diversiteit, complexiteit en het kwaliteitspotentieel laten zien. Veelal kleinschalig met enorm gevoel voor het het ambacht en alles wat daarbij komt kijken; bodem, klimaat, druivenras, expositie, historie…
Rioja is (internationaal) het meest bekende wijngebied van Spanje en is beplant met zo’n 65.500 hectare aan wijngaarden aan beide kanten van de rivier de Ebro. Rioja kent ca. 15.000 producenten die gemiddeld 400.000.000 kilo druiven produceren en 270.000.000 liter wijn per jaar. Ter vergelijking, dit is slechts 7% van het het wijngaardareaal in Spanje! Rioja is dus maar een klein wijngebied, maar wel een hele belangrijke, zo niet de belangrijkste.
De Consejo Regulador heeft de DO Rioja opgedeeld in drie zones: Rioja Alta, Rioja Alavesa en Rioja Oriental (voorheen Rioja Baja). Deze indeling is gebaseerd op politieke en fysieke grenzen. Zo is Alava Baskisch en zijn Alta en Oriental Spaans.
Dit is ook de indeling die je leert bij alle wijnopleidingen, maar waarbij we Rioja behoorlijk tekort doen. Gezien de diversiteit aan terroirs die net zo complex zijn als die in Bourgogne, zouden we Rioja daarmee moeten vergelijken.
In Vinos Silenciosos komen Alberto Gil en Antonio Remesal Villar met een nieuwe indeling waarbij Rioja wordt ingedeeld in acht verschillende zones. Gil en Villar hebben hun indeling deels gebaseerd op geografie en deels op bodemsoort en hoogteligging. Het wijngebied Rioja ligt op amper 120 kilometer van de Atlantische Oceaan, maar de invloed ervan wordt getemperd door diverse bergketens, met name de Sierra de Cantabria en de Sierra de Toloño. Dan is er de rivier de Ebro en 7 zijrivieren en diverse bergketens in het zuiden die Rioja scheiden van het plateau. Al deze factoren hebben invloed op het klimaat in Rioja.
Zone 1: Oja en Tiron
De wijngaarden tussen de rivieren Oja en Tiron aan de voet van het Obarenes gebergte liggen in een van de koelste zones van Rioja. Deze zone kent een enorme diversiteit in hoogte en in bodemsoorten. In de laagst gelegen wijngaarden bestaat de bodem vooral uit kiezel terwijl die in de hoogst gelegen wijngaarden vooral uit klei bestaat. Het klimaat hier is vrij extreem met hele koude winters, het risico van hagel in het voorjaar en warme zomers. Maar de ligging op de zuidhellingen en de vrij koele nachten gedurende de rijping van de druiven zijn gunstig voor de ontwikkeling van de aroma’s. De beste wijngaarden liggen op 550 tot 650 meter hoogte, in de luwte van het Obarenes gebergte en hebben een arme bodem.
In deze zone ligt Haro, bekend vanwege El Barrio de la Estacion. Hier vindt je grote, zeer gereputeerde bodegas als La Rioja Alta, R. Lopez de Heredia / Vina Tondonia en Muga.
Zone 2: La Sonsierra Occidental
Deze zone ligt ten westen van Sonsierra en wordt gevormd door de meest westelijke delen van Rioja Alavesa en de meest noordwestelijke van Rioja Alta. Zeg als je vanaf Haro de rivier de Ebro volgt richting Abalos. Het klimaat wordt beïnvloedt door de Atlantische Oceaan met meer regen in de bergachtige delen en warme tot hete zomers. De hoogte varieert van ca. 400 meter in de laagvlakte bij de Ebro tot zo’n 800 meter in de Sierra de Tolon. De tempranillo-druif is hier dominant. De wijnen uit San Vicente zijn intenser en rijker en de wijnen uit de wijngaarden bij Ábalos hebben meer zuren en zijn delicater. De bodem bestaat overwegend uit kalksteen.
In deze zone vindt je o.a. Bodegas Remelluri van Telmo Rodriguez, Bodegas Tobelos (zie Specials voor de wijnen die we importeren), Jose Gil (La Canoca 2019!), Miguel Merino (top) en Abel Mendoza.
In deze zone worden overigens ook hele fraaie witte wijnen gemaakt door o.a. Miguel Merino, Abel Mendoza, Bodegas Tobelos (Los Quiñones Viñedo Singular)
Zone 3: La Sonsierra Oriental
De zone is bekend staat als Rioja Alavesa. In het noorden begrensd door de Sierra de Cantabria die bescherming biedt tegen de invloeden van de Atlantische Oceaan en in het oosten door de subregio Tierra Estella de Navarra. Het klimaat is zeer divers met een dagelijks contrast in temperatuur. De hoogte varieert hier tussen de 500 en 750 meter. Ook hier is tempranillo dominant. De wijnen zijn over het algemeen dieper van kleur en hebben veel rijp zwart fruit en meer maar wel rijpe tannines.
Bekende plaatsen in deze zone zijn Samaniego en vooral Laguardia. In Laguardia vindt je de creatieve en sympathieke Oxer Bastegieta (zie Specials voor de wijnen die we importeren) en Basilio Izquierdo een van de meest gerespecteerde wijnmakers van Spanje.
Zone 4: La Sonsierra del Ebro
Deze zone, op 500-600 meter hoogte, ligt tussen Baños de Ebro en Logroño, het zuidoostelijke deel van Rioja Alavesa en het oostelijk deel van Rioja Alta. De bodem bestaat hier meer uit kiezels en grind. Het klimaat is door de ligging bij de Ebro milder en het is er iets warmer dan in La Sonsierra Oriental. Mist en nevel komen hier regelmatig voor.
Naast een aantal grote bekende bodegas als Cune en Marques de Riscal vindt je Baños de Ebro Bodegas Artuke van de broers Kike en Arturo de Miquel. Artuke is een kleine familie bodega die geweldige wijnen maakt.
Zone 5: Najerilla
Deze zone ligt in het zuiden van Rioja Alta en beslaat beide oevers van de Najerilla, een zijrivier van de Ebro die ontspringt in de Sierra de la Demanda (Burgos). Het is een heuvelachtig landschap met enkele terrasen en verschillende exposities, maar de meeste wijngaarden liggen op glooiende hellingen. Deze zone bestaat uit de Alto Najerilla en de Bajo Najerilla. Alto Najerilla ligt dichterbij de bergen op 550 tot 750 meter hoogte en heeft een koel klimaat. Baja Najerilla ligt dichterbij de rivier de Ebro, ligt op 450-750 meter hoogte en heeft een mild klimaat.
In deze zone vindt je prachtige Garnacha en met name die in de Alto Najerilla van oude wijnstokken zijn een goed bewaard geheim! Oxer’s Suzzane komt van een wijngaard in Cárdenas die beplant is met oude stokken garnacha. Ook maturana tinta doet het hier heel goed.
Naast Oxer heeft ook Carlos Sanchez hier wijngaarden. Zijn Single Vineyards wijnen, Cerro la Isa blanco, een blend van Garnacha Blanca, Malvasía, Viura, Turruntés and Calagraño en Cerro la Isa Garnacha van 100% garnacha tinta. Geweldige wijnen.
Zone 6: Iregua en Leza
Deze zone aan de voet van de Sierra de la Demanda, ten zuiden van Logroño is een overgangszone van Rioja Alta naar Rioja Oriental. Hier komen Atlantische en Mediterrane invloeden samen met meer regenval in de hoger gelegen wijngaarden. De hoogte varieert hier tussen de 400 en 700 meter. De bodems zijn alluviaal met veel stenen en in Navarrete bestaat de bodem uit rode, ijzerhoudende klei.
Afgezien van de hoofdstad Logroño met zijn vele goede restaurants en wijnbars waaronder in de beroemde calle Laurel is het stadje Navarrete bekend vanwege de Camino de Santiago en de Camino del Norte die elkaar hier kruisen. Daarnaast staat Navarrete bekend om zijn aardewerk, ze maken hier amforen van de rode klei. De maturana tinta van Elena Corzana vergist en rijpt in amforen gemaakt van rode klei uit Navarrete.
Goede producenten in deze zone zijn Elena Corzana, Victor Ausejo en Paco Garcia. Kijk op de Specials pagina voor de wijnen die wij van Elena Corzana en Victor Ausejo importeren.
Zone 7: Alto Cidados en Alto Alhama
Dit is het hoogst gelegen deel van Rioja Oriental variërend van gemiddeld 400 tot 650 meter hoogte tot soms wel 900 meter. De Mediterrane invloed is duidelijk merkbaar, met meer zon uren en hogere temperaturen en er valt minder regen dan in de andere zones. In de gebieden dichtbij de bergen heeft het klimaat meer continentale invloeden, de winters zijn koud en hagel en sneeuw zijn niet ongebruikelijk. De bodem bestaat hier voornamelijk uit ijzerhoudende klei met stenen.
Naast tempranillo staan hier ook garnacha en graciano aangeplant. Een van de wijnen van Sínodo Vitivinicola is een blend van gelijke delen garnacha tinta en graciano. Sínodo maakt daarnaast twee Single Vineyard wijnen Los Tollos en Raposeras (zie de Specials pagina).
Zone 8: Riberas de la Rioja en Navarra
Dit is het laagst gelegen deel van Rioja Oriental en loopt van Logroño tot Alfaro, langs de rivier de Ebro. De wijngaarden liggen hier op 300 meter hoogte. Het klimaat is meer Mediterraan en er valt minder neerslag. De winters zijn koud en de zomers heet. Van oorsprong is dit een gebied waar tarwe, asperges, paprika’s, tomaten, olijven en amandelen werden geteeld. Pas in de jaren 90 van de vorige eeuw koos men voor wijnbouw omdat dit meer opleverde. Garnacha en tempranillo zijn de meest aangeplante druiven.
Hier vindt je bodegas als Bagordi en Baron de Ley (onderdeel van El Coto).
Rioja is zo divers in terroirs dat het zich volgens Sam Harrop MW zou moeten focussen op het model van Bourgogne.
Met ingang van 2019 zijn er Vinos de Vinedos Singulares, Vinos de Zona (Alta, Alavesa en Oriental) en vinos de Municipio (gemeente) op de markt. Opmerkelijk is echter dat de Consejo Regulador het niet toestaat als een bodega een Vino de Municipio op de markt te brengen als de wijngaarden niet in de gemeente zijn waar de bodega is gevestigd. Zie je het voor je dat een producent in Bourgogne die gevestigd is in Meursault maar ook wijngaarden heeft in Chassagne-Montrachet deze wijn niet als Chassagne-Montrachet op de markt mag brengen? Rioja is zo divers in terroirs dat het zich volgens Sam Harrop MW zou moeten focussen op het model van Bourgogne, een piramide met Grand Crus daaronder de Premier Crus, dan de Gemeente wijnen en tot slot de regionale wijnen.
Er schijnt overigens een gedetailleerde kaart te zijn van de terroirs in Rioja, maar die is nooit gepubliceerd.
Bron: Rioja Vinos Silenciosos van Alberto Gil en Antonio Remesal Villar